ضرب‌آهنگ‌های ناامیدی: تلاش برای حفظ سنت طبل‌زنی در سند
در دل روستاهای سند صدای ضربات طبل که روزگاری در عروسی‌ها، مراسم سیاسی و اجتماعی طنین‌انداز می‌شد، نماد میراث فرهنگی غنی این منطقه بود. اما این سنت باستانی اکنون در خطر فراموشی است، چرا که مدرنیته و عدم حمایت نهادهای دولتی از این هنر، تهدیدی جدی برای از بین رفتن آن به شمار می‌آید.
یکی از جوانانی که سعی دارد این هنر در حال فراموشی را حفظ کند، اسغر مانگهرهار، پسر ۱۳ ساله‌ای است که با تیمی از طبل‌زنان به حسین‌آباد، روستایی حدود ۳۰ کیلومتر دورتر از سجاوال، رفته است تا در عروسی با پدر و دایی‌اش طبل بزند. اسغر، مانند بسیاری از اعضای خانواده‌اش، در مسیر پیشینیانش قدم می‌گذارد و ضربات طبل را که روح جشن‌های مردم را می‌سازد، به صدا در می‌آورد. اما اسغر اشاره می‌کند که همه بچه‌های محله‌اش مثل او به این هنر علاقه‌مند نیستند، که این به طور ناخواسته نشان از زوال این سنت دارد.
دکتر محمد علی منجی، تاریخ‌دان و نویسنده، ریشه‌های طبل‌زنی در شبه‌قاره هند را به دوران مغول‌ها نسبت می‌دهد، زمانی که طبل در مراسم عروسی، رویدادهای اجتماعی و حتی اعلان آغاز و پایان جنگ‌ها استفاده می‌شد. او همچنین به اهمیت طبل و شیهنای در میان صوفیان اشاره می‌کند که این دو ابزار را به عنوان وسایل ضروری برای آرامش درونی و معنویت می‌بینند. با این حال، در حالی که طبل‌زنی در نقاط مختلف کشور و هند ریشه دارد، در سندھ هیچ اقدام مشخصی برای ترویج و حفظ این سنت انجام نشده است.
سنت چند صد ساله طبل‌زنی در منطقه لار سندھ که شامل سجاوال، ثتا، بدین و تندو محمد خان می‌شود، به آرامی در حال محو شدن است. طبل‌زنان این منطقه که مهارت‌های موسیقی استثنایی دارند، برای گذران زندگی با مشکلات زیادی مواجه هستند زیرا مدرنیته و پیشرفت‌های تکنولوژیکی تهدیدی جدی برای میراث فرهنگی آنها به شمار می‌رود.
یارو مانگهرهار، ۶۵ ساله و ساکن جتی، زندگی خود را وقف حفظ این هنر کرده است. اگرچه او می‌پذیرد که آینده این حرفه نامعلوم است و ممکن است در آینده درآمد ثابتی برای نسل‌های بعدی فراهم نکند، اما همچنان به انتقال مهارت‌هایش به نوه‌هایش مصمم است.
یارو با حسرت به روزهایی اشاره می‌کند که طبل‌زنان و شیهنای‌زن‌ها در مراسم عروسی و دیگر مناسبت‌ها به شدت مورد تقاضا بودند. در آن زمان، او اغلب مجبور می‌شد تقاضاهای زیاد را رد کند که نشان از محبوبیت موسیقی سنتی داشت. حالا او روزهای خود را صرف آموزش این هنر به نوه‌هایش می‌کند و امیدوار است که میراثش ادامه یابد.
شهر کوچک جتی در سجاوال مهد طبل‌زنان بزرگی مانند استاد عبدالرحمان مانگهرهار و علی نواز مانگهرهار بوده است که به خاطر مهارت‌هایشان در سراسر استان شناخته شده‌اند. اما با افزایش محبوبیت تجهیزات موسیقی مدرن و بلندگوها، تقاضا برای طبل‌زنان سنتی به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
میر محمد هنگورجو، یک پیرمرد ۸۰ ساله و بزرگتر محترم قبیله مانگهرهار، عمیقاً نگران افول این سنت باستانی است. او می‌گوید: «مدرنیته ریشه‌های فرهنگی ما را می‌سوزاند.» او از اهمیت طبل‌زنی به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و ارتباط با گذشته سخن می‌گوید و به یاد می‌آورد که چگونه در مراسم‌های عروسی و جشن‌ها، ضربات طبل با شیهنای می‌آمیخت و فضایی بی‌نظیر و فراموش‌نشدنی ایجاد می‌کرد.
رفیق مانگهرهار، طبل‌زن محلی و رهبر گروهی از طبل‌زنان، نگرانی‌های هنگورجو را تایید می‌کند. او می‌گوید: «ما در تلاش برای گذران زندگی هستیم.» او یادآوری می‌کند که مردم در روستا هنوز موسیقی سنتی را می‌پسندند و گاهی به آنها پول می‌دهند، اما این درآمد برای بقای این هنر کافی نیست. رفیق به یاد می‌آورد که در گذشته، طبل‌زنان در تجمعات سیاسی و کارزارهای انتخاباتی درآمد خوبی داشتند، اما اکنون چنین فرصت‌هایی به ندرت پیش می‌آید.
علی محمد، طبل‌زن ۷۰ ساله‌ای که عمر خود را وقف این هنر کرده است، از وضعیت مالی نامناسب خود سخن می‌گوید. او می‌گوید: «تمام عمرم را صرف بهبود این هنر کرده‌ام، اما نتواستم زندگی خوبی برای خانواده‌ام فراهم کنم.» او از نابودی این سنت غمگین است.
یکی از عوامل مهم در افول طبل‌زنی، بی‌توجهی اداره فرهنگ سندھ به طبل‌زنان است. حاجی زاهد اسحق سومرو، روزنامه‌نگار و تاریخ‌دان، از این اداره انتقاد کرده است که نه تنها طبل‌زنان را به رسمیت نمی‌شناسد، بلکه هیچ کمک مالی یا حمایتی از آنها نمی‌کند. او خواستار توجه به این هنر پیش از آنکه خیلی دیر شود، است.
با این حال، حبیب‌الله مومن، مدیر اداره فرهنگ سندھ، ادعا می‌کند که این اداره در موارد مختلف از طبل‌زنان حمایت کرده و طبل‌زنان معروفی را برای شرکت در رویدادهای فرهنگی دعوت کرده است. با این حال، او اذعان می‌کند که باید اقدامات بیشتری برای حفظ این هنر در حال افول انجام شود.
در مواجهه با این چالش‌ها، برخی کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که طبل‌زنان باید مهارت‌های خود را به روز کنند و با موسیقی مدرن هماهنگ شوند. زبیر جعفرانی، یک شاعر و آموزش‌گر، بر این باور است که طبل‌زنان باید فرزندان خود را برای درک بهتر روندهای تغییرات موسیقی و هنر تربیت کنند تا سنت ادامه یابد.
با غروب خورشید در سجاوال، صدای طبل‌ها در دوردست‌ها ضعیف‌تر می‌شود و یادآوری تلخی است از سنتی که به آرامی محو می‌شود. طبل‌زنان، که زمانی قلب جشن‌ها و مراسم‌ها بودند، اکنون در تلاشند تا زنده بمانند. آیا اداره فرهنگ سندھ اقدامی برای نجات این هنر در حال مرگ خواهد کرد یا اینکه ضربات طبل سجاوال برای همیشه خاموش خواهد شد؟
فقط زمان خواهد گفت.
نظر شما